Phong tục, nghi lễ và tranh ký tự dân tộc Khmer Nam Bộ

Đồng bào Khmer sống xen kẽ với đồng bào Kinh, Hoa trong các phum sóc, ấp, khóm… Người Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long có đời sống văn hóa tinh thần khá phong phú, bao gồm: ngôn ngữ và chữ viết, văn học, nghệ thuật ca múa nhạc, lễ hội và tôn giáo. Những sinh hoạt văn hoá, văn nghệ thường diễn ra tại những ngôi chùa lớn, có dàn nhạc ngũ âm, trống Chhay Dăm, nhạc dây và nhiều loại hình nghệ thuật như: Rô Băm, Dù Kê, À Day, Chòm riêng Chà pây… Bên cạnh đó là nhiều trò chơi dân gian truyền thống như: dấu khăn, đánh con diều hâu, cọp bắt heo, giật trứng quạ, nhảy rào… Hằng năm, người Khmer có nhiều ngày lễ, ngày hội khác nhau, trong đó có 03 lễ hội lớn là: Sêne Đôlta, Ok-Om-Bok và Chôl- Chhnam- Thmây. Những hoạt động văn hóa đặc sắc như: cúng trăng, đua ghe Ngo… trở thành những sinh hoạt cộng đồng trong ngày hội chung cho cả khu vực. Có thể nói, văn hóa Khmer Nam Bộ là một bộ phận không thể tách rời của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Cuốn sách "Phong tục, nghi lễ và tranh ký tự dân tộc Khmer Nam Bộ" của tác giả Sang Sết là một công trình nghiên cứu có hệ thống, góp phần vào việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy vốn văn hóa - văn nghệ dân gian và lễ nghi quý báu của đồng bào Khmer. Tác phẩm dày 239 trang, do Nhà Xuất bản Văn hóa dân tộc ấn hành năm 2019. Công trình nằm trong đề án "Bảo tồn, phát huy giá trị tác phẩm văn học nghệ thuật của các dân tộc thiểu số Việt Nam" của Hội Văn học Nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam (Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật việt Nam). Qua công trình, tác giả đã giới thiệu khái quát những phong tục, nghi lễ và những tranh ký tự truyền thống của người Khmer. Từ đó người đọc có thể thấy giá trị văn hóa Khmer ẩn chứa bởi từng nghi thức, phong tục và trong tranh ký tự được thể hiện trên tường, cổng, mái…của ngôi chùa Khmer.

Nhà nghiên cứu Sang Sết đã giới thiệu các phong tục, lễ nghi về thờ cúng, những cuộc lễ bắt nguồn từ Phật giáo như: Lễ ban hành giáo lý, Lễ Phật Đản, Lễ nhập hạ, Lễ Xuất hạ, Lễ dâng áo cà sa, Lễ an vị tượng phật, Lễ kết giới…; lễ Tết truyền thống như: Sêne Đôlta, Ok-Om- Bok và Chôl-Chhnam-Thmây…; nghi lễ theo vòng đời người và những nghi lễ trong đời sống hằng ngày. Những cuộc lễ theo vòng đời người, giới thiệu các nghi lễ của cuộc đời từ lúc sinh ra đến khi mất đi, bao gồm 7 cuộc lễ quan trọng: lễ cắt tóc tạ ơn bà mụ, lễ giáp tuổi; lễ thành hôn, lễ chúc thọ, đám tang, lễ giỗ 100 ngày hay giáp năm, lễ xúc hồn… Đặc biệt, tác giả đã dành hơn 100 trang sách để mô tả các hình ảnh về văn hoá người Khmer Nam Bộ, những tranh ký tự, tranh vẽ, tranh khắc đá phản ánh mọi mặt đời sống tinh thần, vật chất như hình ảnh các vị thần, các biểu tượng văn hóa, sinh hoạt tín ngưỡng, lễ hội, sinh hoạt cộng đồng của người Khmer Nam Bộ…

Ngoài ra, cuốn sách cung cấp nhiều thông tin đặc sắc về phong tục tập quán, các sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo, nghi thức, nghi lễ và có hình ảnh minh họa sống động về người Khmer Nam Bộ.

Xin trân trọng giới thiệu với quý độc giả gần xa công trình có nhiều giá trị khoa học của nhà nghiên cứu Sang Sết, công trình Phong tục, nghi lễ và tranh ký tự dân tộc Khmer Nam Bộ.

TRẦM THANH TUẤN