Tép riu ký ức

Tép riu là những con vật bé nhất trong đám thủy sinh giáp xác cùng tép tôm, sống ở mương, hào, kênh, rạch... Loài tép này có rất nhiều tên tép muỗi, tép mòng, tép rong,... đó là một loài tép nhỏ, con có màu xanh hoặc trắng, trong suốt. Trong bụng có lúc mang chùm trứng màu vàng, xanh, vàng lạ mắt.

Ở quê tôi, những nơi nào mặt đất trũng dù sâu hay cạn, khô cằn, nứt nẻ chân chim trong mùa nắng nhưng khi mưa về, đọng nước thì lại tép riu lại xuất hiện.

Ba tôi nói tép riu đẻ trứng rồi vùi trong đất, hoặc trứng ở nơi khác chảy luồn theo “lổ mọi” trong lòng đất, gặp nước là nở ra thành bọn "tép riu"...? Bởi vậy mà tép riu ngày xưa nhiều vô số kể 

Mỗi lần ra ruộng, xuống mương, mẹ tôi sẽ dùng rổ đảo qua đảo lại vài vòng, giở rổ lên là tép nhảy tanh tách. Mẹ sẽ bỏ chúng vào chiếc giỏ được đan bằng tre. Khi chiều về, bếp đỏ lửa, bưng ra sẽ là một mâm cơm đủ đầy canh chua bông súng và dĩa tép rang cháy mở.

Ngày trước, tép riu là món ăn của người nghèo. Nó thường xuyên hiện diện trong gia đình tôi mỗi khi trời mưa dầm, những lúc ba tôi không đi làm thuê được. Vậy mà bây giờ  con tép riu lại lên đời, không phân biệt giàu nghèo, ai cũng muốn thưởng thức, từ món kho, rim, món canh rau tập tàng hay nhưng bánh xèo cho đến mắm tép,… món nào cũng ngon hết biết. Thậm chí, nó còn đường hoàng xuất hiện trong nhà hàng cao cấp.

Để cho bọn tôi không ngán, mẹ hay đổi món. Khi thì tép riu sẽ được mẹ trộn gỏi đu đủ. Má có món nước mắm thần thánh ăn với gỏi đủ đủ tép riu rất bắt cơm. Có khi mẹ lại hì hụi xay bột, rồi làm món tép chiên bột. Vậy đó mà trong khốn khó, chưa bao giờ tôi cảm thấy tủi thân bởi mẹ luôn chăm chút cho gia đình bằng đôi tay vén khéo

Mẹ tôi còn dùng tép riu làm mắm. Đầu tiên mẹ phải rửa tép rong cho thật sạch, vớt ra để ráo nước, tỏi lột vỏ, xắt lát mỏng, ớt trái xắt lát, một trái để nguyên, xếp tép, tỏi ớt vào keo, không xếp đầy, tép nên cách miệng keo một đốt lóng tay, rưới rượu trắng vào, để tép ngấm rượu khoảng một giờ đồng hồ, sau đó chắt hết rượu ra.

Lấy thanh tre vót mỏng, mẹ gài trên mặt tép, giữ không cho tép nổi lên. Mẹ lại tất tả ra vườn với tay lấy khoảng 2 lá chùm ruột, rửa sạch, để ráo nước rồi cuộn tròn, gài lên mặt. Mẹ tôi đun sôi nước mắm với đường đợi đến khi đường tan hết trong nước mắm là  mẹ bắc nồi xuống. Khi nước mắm nguội hẳn, mẹ cho vào đầy hũ, đảm bảo nước mắm ngập mặt tép. Mắm nén xong, để trong nhà ở nhiệt độ bình thường, sau 20 ngày là mắm chín đỏ, ăn được, mắm càng để lâu càng ngon. Trước khi ăn, mẹ tôi còn cẩn thận nêm nếm lại, tiếp tục trộn tỏi, ớt và cho đu đủ vào trộn lẫn lên là có thể thưởng thức ngay.

Vậy đó mà tép riu đã nằm trọn trong ký ức của tôi. Giờ sống tại thành phố hoa lệ, không dễ tìm gặp món quê. Mẹ biết đứa con xa nhà nhớ những món ăn bình dị, bà luôn tìm cách gửi lên. Trong ê hề các món mẹ gói cẩn thận luôn có hai hũ mắm tép riu, cầm hũ mắm trên tay những ngày nhọc nhằn xưa cũ như những thước phim chậm cứ dần quay trở lại. Tép riu đâu chỉ là tép riu mà nó là ký ức!

TRẦM THANH TUẤN