Những điều cần biết khi tham gia dây hụi

Những năm qua, trên địa bàn tỉnh Trà Vinh xảy ra hàng chục vụ vỡ hụi, số tiền bị chiếm đoạt lên đến hàng trăm tỷ đồng, mỗi dây hụi có từ vài chục người chơi, trong đó không ít trường hợp chủ hụi ghi khống tên hụi viên để hốt với mục đích trục lợi cá nhân, hành vi vi phạm này đã bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Trà Vinh xác minh làm rõ, khởi tố, bắt tạm giam và truy tố trước pháp luật. Chỉ tính từ đầu năm đến nay, theo số liệu của Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh, địa bàn tỉnh đã xảy ra 04 vụ vỡ hụi thuộc đơn vị thụ lý, số tiền bị chiếm đoạt trên 10 tỷ đồng, mỗi dây hụi có từ 25 - 40 người chơi, nhiều nhất là địa bàn huyện Càng Long (02 vụ).

Trong quá trình điều tra, truy tố, cơ quan thực thi pháp luật gặp không ít khó khăn do trước đây chưa có quy định cụ thể về hụi, đồng thời người chơi thường là những người thân quen, tin tưởng nhau, không có thỏa thuận bằng văn bản hay hợp đồng về hụi rõ ràng; hơn nữa, các hụi viên do chưa có nhu cầu hốt hụi hoặc bận việc nên khi đến ngày mở hụi, hụi viên không có mặt, chỉ gửi thăm qua điện thoại, hay nhờ hụi viên khác kêu hụi dùm, đây là một trong những sơ hở để chủ hụi lợi dụng hốt khống, chiếm đoạt tài sản.

Để không là nạn nhân trong các vụ vỡ hụi, bà con cần hiểu rõ quy định về hụi, cụ thể là Nghị định số 19/2019/NĐ-CP, ngày 19/02/2019 của Chính phủ. Nghị định này quy định về nguyên tắc tổ chức hụi; điều kiện làm thành viên, chủ hụi; gia nhập, rút khỏi hụi; văn bản thỏa thuận về hụi; thứ tự lĩnh hụi, lãi suất; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của thành viên, chủ hụi.

Về nguyên tắc tổ chức hụi chỉ được thực hiện nhằm mục đích tương trợ lẫn nhau giữa những người tham gia. Không được tổ chức hụi để cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác. 

Điều kiện làm thành viên là người từ đủ 18 tuổi trở lên và không thuộc trường hợp mất năng lực hành vi dân sự, hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu có tài sản riêng có thể là thành viên của dây hụi, trường hợp sử dụng tài sản riêng là bất động sản, động sản phải đăng ký để tham gia dây hụi thì phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý. Đối với chủ hụi là người từ đủ 18 tuổi trở lên và không thuộc trường hợp mất năng lực hành vi dân sự, hạn chế năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi. Trường hợp các thành viên tự tổ chức dây hụi thì chủ hụi là người được hơn một nửa tổng số thành viên bầu, trừ trường hợp các thành viên có thỏa thuận khác.

Hình thức thỏa thuận về dây hụi được thể hiện bằng văn bản và được công chứng, chứng thực nếu những người tham gia dây hụi yêu cầu. Trường hợp thỏa thuận về dây hụi được sửa đổi, bổ sung thì văn bản sửa đổi, bổ sung cũng phải được công chứng, chứng thực.

Nội dung văn bản thỏa thuận về dây hụi phải ghi đầy đủ họ, tên, số chứng minh nhân dân hoặc số căn cước công dân hoặc số hộ chiếu; ngày, tháng, năm sinh; nơi cư trú của chủ hụi (là nơi chủ hụi thường xuyên sinh sống hoặc nơi đang sinh sống nếu không xác định được nơi thường xuyên sinh sống); số lượng thành viên, hụi, tên, số chứng minh nhân dân hoặc số căn cước công dân hoặc số hộ chiếu, ngày, tháng, năm sinh, nơi cư trú của từng thành viên; ngoài ra phải ghi phần hụi; thời gian diễn ra dây hụi, kỳ mở hụi; thể thức góp, lĩnh hụi.

Ngoài các nội dung trên, văn bản thỏa thuận về dây hụi có thể có những nội dung về mức hưởng hoa hồng của chủ hụi trong hụi hưởng hoa hồng; lãi suất trong hụi có lãi; trách nhiệm ký quỹ hoặc biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác của chủ hụi; việc chuyển giao phần hụi; gia nhập, rút khỏi, chấm dứt dây hụi; trách nhiệm do vi phạm nghĩa vụ và nội dung khác theo thảo thuận.

Gia nhập dây hụi, một người có thể trở thành thành viên mới của dây hụi khi có sự đồng ý của chủ hụi và tất cả các thành viên; góp đầy đủ các phần hụi theo thỏa thuận tính đến thời điểm tham gia. Thành viên có thể rút khỏi dây hụi nhưng phải góp các phần hụi chưa góp và giao cho chủ hụi hoặc thành viên giữ sổ hụi trong trường hợp không có chủ hụi. Đối với thành viên rút khỏi dây hụi mà chưa lĩnh hụi thì được nhận lại các phần hụi theo thỏa thuận. Trường hợp không có thỏa thuận, thành viên rút khỏi dây hụi được nhận lại các phần hụi đã góp tại thời điểm kết thúc dây hụi; nếu có lý do chính đáng thì được nhận lại phần hụi đã góp tại thời điểm rút khỏi dây hụi. Đồng thời phải hoàn trả một phần tiền lãi đã nhận (nếu có) và thực hiện nghĩa vụ khác theo thỏa thuận; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định tại Bộ luật Dân sự. Trong trường hợp người tham gia dây hụi chết thì quyền, nghĩa vụ của người đó được giải quyết theo quy định pháp luật về thừa kế.

Về quyền, nghĩa vụ của thành viên: thành viên góp một hoặc nhiều phần hụi trong một kỳ mở hụi, lĩnh hụi; chuyển giao một phần hoặc toàn bộ phần hụi cho người khác theo quy định tại Bộ luật Dân sự; yêu cầu chủ hụi hoặc người giữ sổ hụi cho xem, sao chụp sổ hụi, cung cấp các thông tin liên quan đến dây hụi và các yêu cầu khác được quy định tại nguyên tắc tổ chức hụi. Đồng thời thành viên có nghĩa vụ góp phần hụi theo thỏa thuận; thông báo về nơi cư trú mới trong trường hợp có thay đổi cho những người tham gia dây hụi; tiếp tục góp các phần hụi để các thành viên khác được lĩnh cho đến khi thành viên cuối cùng lĩnh hụi trong trường hợp đã lĩnh hụi trước thành viên khác.

Về quyền, nghĩa vụ của chủ hụi: thu phần hụi của các thành viên; yêu cầu thành viên phải trả phần hụi trong trường hợp chủ hụi đã góp thay cho thành viên đó. Trong hụi có lãi thì chủ hụi lĩnh các phần hụi trong kỳ mở hụi đầu tiên và không phải trả lãi cho các thành viên khác trong trường hợp chủ hụi đồng thời là thành viên, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Chủ hụi cũng có nghĩa vụ thông báo cho các thành viên về nơi cư trú mới trong trường hợp có sự thay đổi; thông báo đầy đủ về số lượng dây hụi, phần hụi, kỳ mở hụi; số lượng thành viên của từng dây hụi mà mình đang làm chủ hụi cho người muốn gia nhập dây hụi; giao các phần hụi cho thành viên lĩnh hụi tại mỗi kỳ mở hụi; nộp thay phần hụi của thành viên nếu đến kỳ mở hụi mà có thành viên không góp phần hụi, trừ trường hợp có thỏa thuận khác; để các thành viên xem, sao chụp sổ hụi và cung cấp các thông tin liên quan đến dây hụi khi có yêu cầu và các nghĩa vụ khác theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật.

Về trách nhiệm pháp lý của chủ hụi và thành viên: chủ hụi phải giao các phần hụi cho thành viên lĩnh hụi tại mỗi kỳ mở hụi; nộp thay phần hụi của thành viên nếu đến kỳ mở hụi mà có thành viên không góp phần hụi, trừ trường hợp có thỏa thuận khác; trả lãi đối với số tiền chậm giao cho thành viên được lĩnh hụi, đồng thời chịu phạt vi phạm trong trường hợp những người tham gia dây hụi có thỏa thuận phạt vi phạm theo quy định tại Điều 418 của Bộ luật Dân sự và bồi thường thiệt hại (nếu có).

Trách nhiệm của thành viên không góp phần hụi: trường hợp đến kỳ mở hụi mà có thành viên không góp phần hụi hoặc góp phần hụi không đầy đủ thì thành viên đó có trách nhiệm hoàn trả số tiền mà chủ hụi đã góp thay cho thành viên; trả lãi đối với số tiền chậm góp hụi, chịu phạt vi phạm trong trường hợp những người tham gia dây hụi có thỏa thuận phạt vi phạm theo quy định tại Điều 418 của Bộ luật Dân sự và bồi thường thiệt hại (nếu có).

Trong trường hợp có tranh chấp về hụi hoặc phát sinh từ hụi thì tranh chấp đó được giải quyết bằng thương lượng, hòa giải hoặc yêu cầu Tòa án giải quyết theo quy định của pháp luật. Chủ hụi, thành viên, cá nhân, tổ chức liên quan có quyền đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người có hành vi cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác khi tham gia quan hệ về hụi.

Việc chấm dứt dây hụi theo thỏa thuận của những người tham gia và khi quyền, nghĩa vụ của những người tham gia dây hụi được thực hiện đúng theo thỏa thuận. Ngoài ra, Nghị định này còn quy định cụ thể về sổ hụi, giấy biên nhận, thông báo về việc tổ chức dây hụi.

Đề nghị người dân nên nghiên cứu và nắm rõ quy định của pháp luật về hụi khi tham gia, tránh trường hợp bị kẻ xấu lợi dụng việc chơi hụi để lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

NGUYỄN KHA