Liên kết doanh nghiệp, nông dân sản xuất hàng hóa nông sản tập trung

Hợp tác xã nông nghiệp Phú Cần thu hoạch lúa.

Nhờ liên kết sản xuất và tiêu thụ theo mô hình HTX, nông sản của nhiều nông dân trong tỉnh được nâng cao giá trị, giúp thu nhập tăng đáng kể. Điển hình như HTX nông nghiệp Rạch Lọp, xã Tân Hùng, huyện Tiểu Cần được thành lập vào cuối năm 2016, hiện có 514 thành viên, sản xuất trên diện tích 470ha đất lúa, tổng vốn điều lệ 01 tỷ đồng. HTX kinh doanh các ngành nghề: liên kết cung cấp vật tư nông nghiệp, bao tiêu đầu ra, dịch vụ thủy lợi nội đồng, khai thác quản lý chợ… thời gian qua, Hội đồng quản trị HTX luôn tích cực tìm kiếm doanh nghiệp liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản. Nhờ vậy, bình quân hàng năm, lợi nhuận tăng thêm cho thành viên HTX trên 750 triệu đồng.

Ông Huỳnh Đăng Khoa, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX nông nghiệp Rạch Lọp cho biết, trước đó, thu nhập của nông dân trên địa bàn rất bấp bênh bởi thường xuyên gặp cảnh được mùa mất giá. Do sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ, manh mún nên chi phí sản xuất cao, dễ gặp rủi ro do thiên tai dịch bệnh, đầu ra bị thương lái ép giá…

Từ khi tham gia HTX, nông dân được mua giống, vật tư đầu vào chất lượng với giá ưu đãi và được doanh nghiệp bao tiêu đầu ra với giá cao hơn giá thị trường. Hiện, HTX đã ký kết với 05 doanh nghiệp cung cấp vật tư đầu vào, 04 doanh nghiệp xuất khẩu gạo bao tiêu đầu ra. Nhờ bán trực tiếp cho doanh nghiệp chế biến xuất khẩu nên giá bán luôn cao hơn thị trường tại địa phương từ 50-250đồng/kg lúa thương phẩm.

Ông Huỳnh Đăng Khoa khẳng định, để các HTX nông nghiệp phát huy tính hiệu quả trong liên kết sản xuất và xây dựng chuỗi giá trị, ngoài vai trò của người đứng đầu HTX thì sự hỗ trợ của chính quyền địa phương rất cần thiết; nhất là công tác tập hợp những người sản xuất và tạo niềm tin với doanh nghiệp đầu tư vật tư đầu vào, bao tiêu đầu ra. Vì vậy, rất mong muốn chính quyền các địa phương, ngành chức năng tỉnh cần tăng cường vận động nông dân tham gia HTX, tích cực hỗ trợ hợp tác xã tiếp cận các chính sách.

Tương tự, HTX nông nghiệp Phú Cần (huyện Tiểu Cần) được thành lập từ năm 2015, là một trong 13 HTX điểm của tỉnh Trà Vinh hiện nay. Từ 12 thành viên ban đầu hiện HTX nông nghiệp Phú Cần đã phát triển lên 136 thành viên, lợi nhuận sản xuất của thành viên HTX trong 03 năm gần đây cao hơn so với ngoài mô hình từ 1,5 - 2,5 triệu/ha.

Tuy hiện nay hoạt động khá hiệu quả, nhưng theo chia sẻ của ông Nguyễn Văn Phước, Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Giám đốc HTX nông nghiệp Phú Cần, sau khi thành lập, HTX hoạt động gặp không ít khó khăn, nhất là tư tưởng của thành viên và đội ngũ quản lý HTX về mô hình hoạt động kiểu cũ. Bên cạnh đó, là hạn chế về vốn, cơ sở vật chất, đặc biệt là gặp khó khăn trong việc xây dựng chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm.

Theo ông Nguyễn Văn Phước, để nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX nông nghiệp, Nhà nước cần có những chính sách giúp hợp tác xã tiếp cận nguồn vốn tín dụng, đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật như giao thông, điện, hệ thống thủy lợi nội đồng ở những vùng sản xuất tập trung để hạ thấp chi phí sản xuất từ khâu vận chuyển, bơm tát.. cho nông dân.

Cụ thể, như hàng năm HTX nông nghiệp Phú Cần có nhu cầu vốn lưu động mỗi vụ khoảng 02 tỷ đồng để trả tiền mua lúa cho nông dân trong thời gian chờ từ 10-15 ngày để doanh nghiệp thanh toán. Cùng với đó là chi phí vận chuyển cao do phương tiện cơ giới không vào được các cánh đồng  của HTX, chủ yếu vận chuyển bằng các phương tiện trung gian làm tăng chi phí sản xuất.

Thực tế cho thấy, hiện nay ngoài số ít HTX nông nghiệp như nêu trên phát huy tính hiệu quả, thì số lượng HTX chưa thực hiện được vai trò cầu nối giữa các thành viên, nông dân với doanh nghiệp vẫn còn nhiều. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu liên kết bền vững nên thời gian gần đây, toàn tỉnh có đến 16 HTX nông nghiệp trong số 145 HTX nông nghiệp phải giải thể hoặc ngưng hoạt động.

Hiện toàn tỉnh còn trên 129 HTX nông nghiệp có tổng vốn điều lệ hơn 95 tỷ đồng, với khoảng 9.000 thành viên tham gia sản xuất trên tổng diện tích đất gần 2.600ha. Khẳng định vai trò cầu nối đặc biệt quan trọng của HTX, ông Lê Văn Đông, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, những năm gần đây, tuy các HTX trong tỉnh đã đẩy mạnh phát triển chuỗi liên kết, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, góp phần nâng cao năng suất và giá trị sản phẩm. Nhưng số lượng HTX nông nghiệp hoạt động theo chuỗi vẫn còn khá “khiêm tốn”, bởi nhiều nguyên nhân. Cụ thể, thành viên HTX chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của liên kết chuỗi giá trị; nội lực yếu, sản xuất đại trà, không có sản phẩm chính, tính cạnh tranh sản phẩm hàng hóa chưa cao, cùng với đó là hạn chế về năng lực lãnh đạo, thiếu năng động, thiếu tính nhạy bén với thị trường của đội ngũ lãnh đạo HTX.

Để thúc đẩy, nhân rộng các HTX thực hiện liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, các ngành chức năng trong tỉnh cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho khu vực kinh tế tập thể; thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức đào tạo, bồi dưỡng bám sát thực tiễn, phù hợp với yêu cầu phát triển của thị trường. Đồng thời, hỗ trợ các HTX xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; khuyến khích HTX tham gia các diễn đàn trao đổi kinh nghiệm, hội nghị, triển lãm, hội chợ, đẩy mạnh quảng báo, giới thiệu sản phẩm, tham gia hoạt động thương mại điện tử…

Cùng với đó, tỉnh cần hỗ trợ HTX cải tiến quy trình kỹ thuật sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, đảm bảo tiêu chuẩn, chứng nhận an toàn, xây dụng tạo lập nhãn hiệu, thương hiệu…

Để đẩy mạnh liên kết, mới đây, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Trà Vinh đã ban hành hướng dẫn các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh tiếp cận chính sách hỗ trợ liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm. Các nhóm được hỗ trợ phải có dự án đảm bảo tất cả các hình thức liên kết như cung ứng vật tư, dịch vụ đầu vào, tổ chức sản xuất, thu hoạch, sơ chế hoặc chế biến đều phải  gắn với tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Tỉnh hỗ trợ 100% chi phí tư vấn xây dựng liên kết, gồm tư vấn, nghiên cứu xây dựng hợp đồng liên kết, dự án liên kết, phương án, kế hoạch sản xuất, kinh doanh, phát triển thị trường, với mức hỗ trợ tối đa không quá 300 triệu đồng. Dự án liên kết được tỉnh hỗ trợ 30% vốn đầu tư máy móc, trang thiết bị; xây dựng các công trình hạ tầng phục vụ liên kết, như nhà xưởng, bến bãi, kho tàng phục vụ sản xuất, sơ chế, bảo quản, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, với tổng mức hỗ trợ không quá 10 tỷ đồng/dự án.

Các bên tham gia liên kết được ngân sách Nhà nước hỗ trợ xây dựng mô hình trình diễn; đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật, nâng cao nghiệp vụ quản lý, kỹ thuật sản xuất, năng lực quản lý hợp đồng, quản lý chuỗi và phát triển thị trường. Đồng thời, được hỗ trợ 50% giống, vật tư, bao bì; 70% kinh phí thực hiện nhãn mác sản phẩm; 40% chi phí chuyển giao, ứng dụng khoa học - kỹ thuật mới, áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng đồng bộ theo chuỗi…

Bài, ảnh: THANH HÒA