Chủ động trong quá trình thích ứng “sống chung”

Nạo vét kênh cấp II trên địa bàn xã Phong Phú, huyện Cầu Kè để đáp ứng năng lực điều tiết nước phục sản xuất cho vùng nội đồng.

Bài 2: Thực hiện cơ cấu giống, vật nuôi để “sống chung” hạn, mặn

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã, đang và sẽ làm cho sản xuất nông nghiệp và đời sống của người dân ngày càng gặp nhiều khó khăn. Trong điều kiện hạn hán và nước biển xâm nhập, đã tác động tiêu cực đến nhiều cây trồng, vật nuôi… gây thiệt hại rất lớn trong sản xuất. Bên cạnh, các cây trồng truyền thống, tại các vùng có chịu tác động về diễn biến xâm nhập mặn cũng như để thích nghi với tình hình BĐKH trong thời gian tới, đối với tỉnh cần sớm chủ động xây dựng những bộ giống, chủng loại cây trồng có tính thích nghi cao trong tình hình xâm nhập mặn và thay dần phương thức sản xuất truyền thống. Đây cũng là những “trăn trở” của các đại biểu tham dự hội nghị tổng kết ngành khoa học và công nghệ được Sở KH-CN tỉnh tổ chức vừa qua.

Ảnh hưởng của BĐKH tác động đến kinh tế - xã hội, năm 2011 và năm 2016, xâm nhập mặn vào sâu nội đồng làm thiệt hại 42.290ha lúa của 58.783 hộ, trong đó có 29.389ha bị mất trắng; thiệt hại 2.740ha màu và 1.345ha mía, 403ha cây ăn trái…

Ngoài ra, triều cường dâng cao kết hợp sóng to làm sạt lở 4,66km bờ biển ở các xã Dân Thành, Hiệp Thạnh, Trường Long Hòa, thị xã Duyên Hải; sạt lở cục bộ 12,63km đê bao, bờ bao ven tuyến sông. Độ mặn tăng cao làm cho 18.770 hộ dân nông thôn sử dụng nước mặt trong sinh hoạt bị thiếu.

Tiến sĩ Bùi Bình Thạch, Viện Sinh học nhiệt đới (Thành phố Hồ Chí Minh): Cần liên kết thực hiện về ứng dụng khoa học - kỹ thuật trên lĩnh vực giống cây trồng trong tình hình BĐKH …

Với vai trò của đơn vị (Viện Sinh học nhiệt đới) thường xuyên liên kết với Sở Khoa học và Công nghệ thực hiện các đề tài/dự án trong ứng dụng công nghệ cao cũng như sản xuất theo sinh học đối với Trà Vinh. Tuy nhiên, trước tình hình BĐKH, đối với cây trồng hay vật nuôi nào đó cần có chính sách đồng bộ (vốn, nhân lực…); điển hình là khi ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất như ở Trà Vinh đã triển khai vừa qua (chủ yếu trên thủy sản, nuôi tôm), nhưng ở lĩnh vực trồng trọt cần liên kết, tạo quy mô đồng bộ (diện tích, sản lượng…) nhằm hướng đến thị trường ổn định và bền vững khi hợp tác, ký kết cung ứng sản phẩm với đối tác. Ở Trà Vinh, về điều kiện đất đai trong sản xuất khá đa dạng, cần khai thác hết tiềm năng, phù hợp với BĐKH, cho nên cần ứng dụng công nghệ cao khi điều kiện sản xuất ngày càng khó khăn, khắc nghiệt như nuôi tôm, trồng trọt…

Tình hình BĐKH đã gây nhiều khó khăn khi thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi ứng dụng công nghệ vào sản xuất… Do vậy, cần có nhiều giải pháp: Vào cuộc của doanh nghiệp-nhà khoa học-nhà quản lý và cùng với các chính sách mở để tạo “sức hút” cho doanh nghiệp. Qua đó, tạo chuỗi giá trị từ khâu sản xuất-cung ứng-tiêu thụ, nhằm tạo động lực cho doanh nghiệp cũng như hướng người sản xuất từng bước đến với sản xuất theo công nghệ cao, sinh thái sẽ tránh các rủi ro trước tình hình BĐKH, tác động về môi trường (dịch bệnh, ô nhiễm…).

Tiến sĩ Phạm Thị Phương Thúy, Phó Trưởng Khoa Nông nghiệp-Thủy sản (Trường Đại học Trà Vinh): Bên cạnh phát triển thủy sản, đối với cây trồng cần có định hướng phù hợp với BĐKH.

Thông tin từ Tiến sĩ Phạm Thị Phương Thúy, hiện nay một số cây trồng, nhất là cây trồng lâu năm do xâm nhập mặn đã ảnh hưởng đến chu kỳ sinh trưởng, hiệu quả kinh tế. Điển hình như đối với nhóm cây trồng chịu được độ mặn dưới 01‰ đến 01‰ như chuối, nhãn, đu đủ, chanh dây, sầu riêng, măng cụt, chôm chôm… thì diện tích được trồng khá lớn trong tỉnh và là cây đặc sản của một số địa phương; trước xâm nhập mặn cần quan tâm đến các đối tượng cây này và có những giải pháp để bảo vệ. Nhóm cây trồng có thể chịu đựng độ mặn từ 02-03‰ như ca cao, cây có múi, vú sữa, khóm…. Nhóm cây có sức chịu đựng độ mặn từ  04-05‰ như cây xoài, mít, mãng cầu xiêm; riêng diện tích cây xoài hiện nay trồng khá nhiều ở Trà Vinh, với tình hình như hiện nay, đây là nhóm cây cần bảo vệ, phát triển và xây dựng quy trình kỹ thuật. Đối với nhóm có tính chịu mặn trên 05‰, đặc biệt là ở cây dừa khá phù hợp để mở rộng trong tình hình xâm nhập mặn và BĐKH. 

Cũng theo Tiến sĩ Phạm Thị Phương Thúy, đối với các địa phương hiện có diện tích trồng mía, đây là loại cây trồng có sức chịu đựng độ mặn thấp, nhưng các nơi đây thường bị ảnh hưởng xâm nhập mặn (khu vực huyện Trà Cú) cần có nghiên cứu trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng và đưa vào những cây trồng phù hợp, thích nghi với BĐKH.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lang, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nông nghiệp công nghệ cao đồng bằng sông Cửu Long: Trước tình hình BĐKH cùng với điều kiện sản xuất khó khăn (khô hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn…), trong sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là trên cây lúa rất cần có những bộ giống thích nghi để nông dân tiếp cận và đưa vào canh tác theo hướng “sống chung” với BĐKH.

Vừa qua, thực hiện đề tài “Nghiên cứu tạo, chọn các giống lúa chống chịu mặn, thích nghi với BĐKH cho vùng đồng bằng sông Cửu Long” thuộc Chương trình Tây Nam Bộ do Viện Nghiên cứu Nông nghiệp công nghệ cao đồng bằng sông Cửu Long triển khai; sau khi đánh giá và lấy ý kiến từ người sản xuất (nông dân) về các bộ giống có tính thích nghi như thế nào trong quá trình sản xuất khi xâm nhập mặn xảy ra. Các giống lúa được khảo nghiệm do đơn vị triển khai ở Trà Vinh và Bến Tre, các giống có khả năng chịu mặn từ 04‰, cho chất lượng gạo dẻo, thơm nhẹ và xuất khẩu… Cũng theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lang, qua 06 vụ thực nghiệm (03 năm), tại các địa phương triển khai đã được nông dân đánh giá có 04/15 giống lúa có chất lượng vượt trội về năng suất, độ cứng cây, ít nhiễm sâu bệnh là HATRI 170, HATRI 190, HATRI 192 và HATRI 195. Đây là các giống lúa cho năng suất trên 07 tấn/ha và khá phù hợp trong điều kiện sản xuất đầu vụ hè-thu như thiếu nước…

Bài, ảnh: HỮU HUỆ

Bài 1: “Hệ lụy” từ những tác động của biến đổi khí hậu