Trái quách mùa cũ

Nhớ hơn mười năm trước, hắn từ miền Trung vào Sài Gòn để học đại học, còn tôi từ miền Tây lóp ngóp lên kiếm nhà trọ thuê để bắt đầu bốn năm giảng đường trên xứ người xa lạ. Hai thằng gặp nhau trong một phòng trọ nằm sâu trong con hẻm nhỏ. Vậy mà gắn bó suốt mấy năm trời đại học.

Năm đầu tiên, mùa quách, mẹ gửi từ Trà Vinh lên cho một bao chừng hai mấy trái. Nói ăn cho đỡ nhớ quê rồi chia cho anh chị em trong nhà trọ ăn cho biết đặc sản quê mình. Hắn là người đầu tiên lắc đầu quầy quậy khi nhìn thấy màu nâu đen lúc tôi đập trái quách ra. Hắn le lưỡi nói:

- Tao hông biết ăn, mày ăn một mình đi nhé!

Tôi nói mãi, thậm chí khích tướng, hắn mới  ăn một miếng để khỏi phụ lòng mẹ tôi cất công gửi từ dưới quê lên. Ăn xong một miếng, mắt hắn sáng lên, giật li quách từ tay tôi ăn lấy ăn để. Và kể từ đấy hắn mắc luôn bệnh "cuồng trái quách".

Quách là loài cây kén đất. Khắp từ Bắc tới Nam, người ta chỉ thấy trái quách xuất hiện ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long và cũng rất ít nơi trồng được loại cây đặc biệt này. Cây quách được trồng nhiều ở Trà Vinh quê tôi. Quách thường được đồng bào Khmer quê tôi trồng ở xung quanh nhà. Chắc cũng vì thế mà nó gắn bó với tuổi thơ của nhiều người. Bọn con nít chúng tôi vẫn thường vui đùa trong khoảng sân và trốn tìm quanh các gốc quách.

Cây quách thuộc họ cần thăng nhưng lá to hơn cây cần thăng mà các nghệ nhân thường hay uốn thành cây cảnh. Cây quách dễ trồng trên vùng không ngập nước, cây trưởng thành cao khoảng từ 10m trở lên. Người trồng quách độ khoảng 04 năm thì cây cho trái, cây càng sống lâu năm thì trái càng nhiều. Quả quách hình tròn, da nhám, màu xám trắng. Mùa quách chín thường rơi vào tháng chạp, tháng giêng. Khi chín ruột quả màu đen, có nhiều hột nhỏ bằng đầu đũa. Khi chín trái quách tự rụng vào ban đêm mà không cần mắc công leo trèo thu hoạch. Tuy rơi từ cao xuống nhưng bà con không sợ dập vỡ vì trái vừa chớm chín, vỏ còn rắn. Tuy nhiên kỹ càng hơn, nhiều bà con còn lót rơm xung quanh gốc để cho trái khỏi vỡ.

Người dân quê tôi không ai "canh me" để hái quách sớm bởi vì như thế trái chín không ngon. Hơn thế nữa đây là loại quả có giá trị kinh tế không cao. Vào vụ quách chín rộ, trái rẻ như cho. Nhưng không vì thế mà người dân Khmer quê tôi nỡ chặt đi. Hình như trong tâm thức của mọi người, cây quách là một phần đời của họ.

TRẦM THANH TUẤN