Theo sóng Cần Chong, bức tranh truyền thần về đất và người Trà Vinh

Năm 2009, giới văn nghệ Trà Vinh vui mừng đón chào một đứa con tinh thần nữa của Trần Dũng ra đời, tập truyện ký "Theo sóng Cần Chong". Đây có thể xem là một bước tiến mới của Trần Dũng trên lãnh địa mà anh đã nhiều năm "thâm canh", một bước đi dài thể hiện sự trưởng thành trên nhiều phương diện. Đọc "Theo sóng Cần Chong", một điều dễ nhận thấy, đây vẫn là một sự tiếp nối của "Sóng cửa sông", tập truyện ký đầy đặn mà anh đã cho xuất bản từ năm 2006.

Bàng bạc trong tập truyện ký "Theo sóng Cần Chong", người đọc luôn nhận thấy một sự tiếp nối, hồi cố giữa hiện tại và quá khứ và niềm tin vào một tương lai tươi sáng. Tập ký này của Trần Dũng vẫn là sự tiếp nối một lối viết đã được định hình. Đó là sự hòa quyện bền chặt giữa "ký" và "truyện" trong từng tác phẩm. Để dựng chân dung một con người, chân dung một vùng đất, Trần Dũng luôn đan cài vào đó những câu chuyện lịch sử, huyền sử đắc địa vừa sống động tinh khôi vừa pha màu huyền thoại.

 "Theo sóng Cần Chong", truyện ký mở đầu cho tập truyện ký ăm ắp chuyện xưa chuyện nay, chuyện mới chuyện cũ về giáo xứ Công giáo xưa nhất và lớn nhất đồng bằng như trở nên lung linh sống động trên những trang văn của Trần Dũng. Đó là chuyện về võ sư Sáu Cường đã làm rạng danh đất mẹ Cần Chong trên toàn cõi Nam Kỳ bằng cú đá liên hoàn danh trấn. Đó là ông Trùm Thăng người có gần tám mươi năm đảm nhiệm cương vị người đứng đầu giáo xứ Công giáo xưa nhất và lớn nhất đồng bằng với chiến công đả hổ và thành tích chỉ huy xây dựng ngôi thánh đường cổ đang ngày đêm soi bóng xuống dòng Cần Chong hơn trăm năm. Đó là chuyện về má Năm Hường trong ngày thống nhất lần gậy trúc ra xã nhận một lượt về mười bằng Tổ quôc ghi công, bao gồm sáu người con, một con rể và ba người cháu ngoại. Đó là nhạc sĩ Phố Thu, người đã có một vị trí vững chắc trong lòng người yêu nhạc nhưng cuộc đời riêng lại lặng lẽ bên quán cà phê còm cõi nép mình bên dòng Cần Chong.

Chắc có lẽ, là một người nghiên cứu lịch sử, Trần Dũng quan niệm, những câu chuyện của ngày hôm nay đều bắt rễ sâu từ câu chuyện của ngày hôm qua. Đọc từng tác phẩm trong tập truyện ký này người đọc có thể dễ dàng nhận ra mối liên hệ bền chặt giữa hiện tại và quá khứ. Chẳng hạn trong truyện ký "Khi đất hóa rồng", để khơi màu cho những bức chân dung anh hùng trong chiến tranh trên vùng đất Nhị Long kiên trung như cựu du kích Trần Văn Bắc, như chú Sáu Mì người giao liên chế tạo và trực tiếp điều khiển những chiếc xuồng bằng vỏ bom săng đặc trong những năm kháng chiến ác liệt của dân tộc, Trần Dũng đã tái dựng chân dung cụ thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa thanh liêm khí phách, dũng lược chống lại cường quyền bảo vệ dân lành hai bên bờ kinh Láng Thé năm xưa

Trần Dũng là một tác giả đặc biệt có biệt tài dựng chân dung anh hùng với những nét truyền thần pha lẫn một chút bãng lãng sắc màu huyền thoại. Đó là chân dung bậc túc Nho cuối cùng trên đất Trà Vinh, cụ Trần Long Chu ("Chim ưng đỏ"), anh hùng "hiển thánh" Nguyễn Hòa Luông - nguyên Chỉ huy trưởng Công an xung phong huyện Cầu Kè thời chống pháp (Hai người đàn bà trong đời vị anh hùng). Đó còn là chân dung "Người con của đất", Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Thượng tá Trưởng Công an huyện Cầu Kè Nguyễn Thành Thiên, chàng "Trương Chi" Út Hiệp tật nguyền vượt lên số phận trên bến vắng Cà Tum (Chàng Trương Tri trên bến vắng Cà Tum) hay "Hữu nhân vô ảnh" Bảy Quý.

Trong tập truyện ký này, bên cạnh niềm hứng khởi của một con người đã dành trọn cuộc đời mình cho những trang văn ăm ắp tình yêu quê hương và con người Trà Vinh, người đọc còn nhận ra biết bao điều trăn trở lo âu của Trần Dũng trước những mặt trái của sự đổi thay của quê hương, sự đổi dời của lòng người. Đó là nỗi lo âu trước sự tiếp nhận cái mới, đó còn là sự mất mát nghĩa tình trước sự cám dỗ của những đam mê nhục dục đang bày ra ngày càng nhiều cùng với sự cải thiện về đời sống vật chất trong “Bên vàm Láng Sắc”. Đó còn là nỗi âu lo trước thói tham lam của người đời vì cái lợi trước mắt mà hủy diệt môi sinh để lại trong người con nặng tình với quê hương những hoài niệm, những tiếc nuối trong “Thao thức canh đồng năn”.

Những trang ký của Trần Dũng trong “Theo sóng Cần Chong” đã vượt thoát khỏi chất phóng sự báo chí để vươn tới một tác phẩm ăn học đích thực. Thứ ngôn ngữ được sử dụng trong các tác phẩm ký ấy là thứ ngôn ngữ được chắt lọc từ chính lời ăn tiếng nói hằng ngày của người dân đất chín rồng. Thế nên nó sống động và dạt dào hơi thở của sông nước miền Tây.

TRẦM THANH TUẤN