• Tiếng Việt
  • ភាសាខ្មែរ
Chủ Nhật, ngày 06/07/2025
Báo Trà Vinh
Báo Trà Vinh
  • Thời sự
  • Chính trị
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao
  • An ninh - Quốc phòng
  • Pháp luật - Bạn đọc
  • Quốc tế
  • Thông Tin - Dịch Vụ - Việc Làm

Xã hội Đời sống xã hội

Hiểu rõ về “nguyên”, “cố”, “cựu”

02/09/2024 09:56

Từ trước đến nay, khi muốn diễn tả ý nghĩa “ai đó đã từng giữ chức vụ gì trong quá khứ”, người Việt thường dùng 3 yếu tố gốc Hán Việt để cấu tạo nên những cụm từ nhằm thể hiện ý nghĩa mình muốn nói, đó là: nguyên, cố, cựu.

 

Chẳng hạn: nguyên bộ trưởng, cựu bộ trưởng, nguyên giám đốc, cựu giám đốc, cố thủ tướng… Thế nhưng để phân biệt thật rành mạch các sắc thái khác nhau của ba yếu tố Hán Việt này, không phải ai cũng hiểu rõ ràng.

Trước hết, cần phân biệt ngay một nét nghĩa quan trọng khiến “cố” khác hẳn hai đơn vị còn lại là “nguyên” và “cựu”.

“Cố” mang ý nghĩa chỉ người “đã qua đời”. Nói cách khác, nhân vật/đối tượng đang được nhắc tới không còn nữa. Chữ “cố” cũng làm cho không khí và câu chuyện đang được bàn tới thêm lùi vào xưa cũ, nghĩa là có một khoảng cách tương đối xa với hiện tại. Chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy các ví dụ có sử dụng chữ “cố” trong nhiều sách báo, bài viết, tài liệu. Chẳng hạn: Hành trình tìm kiếm hài cốt cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập; Sự nghiệp của cố Bộ trưởng Bộ Công an Trần Quốc Hoàn, người mẹ đặc biệt của cố Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên…

Tuy thế, lại có những trường hợp người qua đời đã lâu vẫn không dùng “cố”. Người Việt sẽ không nói “cố Chủ tịch Hồ Chí Minh” bởi đối với mỗi người dân Việt Nam, Bác Hồ thật gần gũi, ấm áp và sống mãi trong lòng nhân dân. Việc dùng từ “cố” cho Chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ tạo ra khoảng cách giữa Bác và Nhân dân.

Ngoài ra, còn có một trường hợp “cố” đi với từ chỉ người nhưng lại không mang ý nghĩa “người đã qua đời” mà chỉ mang ý nghĩa người cách xa mình đã lâu, tình cảm cũng ít nhiều phai nhạt. Đó là trường hợp từ “cố nhân”. Còn nhớ trong Truyện Kiều, trong đoạn Kiều báo ân báo oán, Thúy Kiều đã nói với Thúc Sinh rằng: “Nàng rằng nghĩa nặng nghìn non/Lâm Truy người cũ chàng còn nhớ không?/Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng/Tại ai há dám phụ lòng cố nhân”. Hai chữ “người cũ” thuần Việt như muốn giữ nguyên vẹn sắc thái gần gũi, tình cảm tha thiết bên nhau ngày nào. Nhưng nhắc đến hai chữ “cố nhân” thì mọi thứ đã xa tới ngút ngàn. Thơ ca Việt Nam hiện đại sau này, chữ “cố nhân” cũng xuất hiện rất nhiều trong cả thơ và nhạc.

Chữ “nguyên”, thường được sử dụng để nói về ai đó khi họ đã thôi giữ một chức vụ nhưng hiện vẫn đang công tác ở một cương vị khác, giữ một chức vụ khác. Chẳng hạn: Xin trân trọng giới thiệu ông A, nguyên..., hiện là…

Ngược lại, chữ “cựu” thường dùng khi nhân vật đang được nhắc tới đã thôi công tác, đã nghỉ hưu, thời điểm giữ chức vụ cũng đã lùi khá xa so với hiện tại. Chẳng hạn chúng ta vẫn thường quen thuộc với các cách nói: cựu Bộ trưởng, cựu Thứ trưởng… Những trường hợp nhân vật đã từng giữ chức vụ tuy nghỉ chưa lâu nhưng bị vướng vào một án kỷ luật nào đó, người ta cũng có xu hướng dùng chữ “cựu”. Ngược lại, có những trường hợp nhân vật được nói đến tuy đã thôi giữ mọi chức vụ, nhưng vì thời gian tính từ lúc bắt đầu nghỉ công tác đến thời điểm hiện tại còn chưa lâu, người ta vẫn có thể dùng chữ “nguyên”.

Như vậy, ba chữ “nguyên”, “cố”, “cựu” tuy đều là những từ có nguồn gốc vay mượn từ tiếng Hán, nhưng khi đi vào tiếng Việt, đã có cách sử dụng khá linh hoạt, không chỉ mang ý nghĩa quy chiếu sát với thực tế mà còn gắn với cảm xúc, tình cảm của người sử dụng ngôn ngữ, gắn với cả những chuẩn mực đạo đức được cộng đồng thừa nhận.

THÚY LINH (tổng hợp)

https://tuyengiao.vn/hieu-ro-ve-nguyen-co-cuu-150528
TIN CÙNG MỤC

Xã An toàn khu Tân Sơn: Nhiều chuyển biến tích cực trong đời sống của đồng bào Khmer

Người dân phấn khởi khi được hưởng chính sách xã An toàn khu

Trong 02 cuộc kháng chiến, huyện Càng Long trở thành căn cứ cách mạng, căn cứ hậu cần, căn cứ cơ quan chỉ đạo Quân khu 9, Trung ương cục miền Nam, Sài Gòn - Gia Định đóng trên địa bàn huyện Càng Long và các đơn vị địa phương. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện Càng Long, quân dân huyện Càng Long đã anh dũng chiến đấu, hy sinh, góp phần vào thắng lợi chung trên chiến trường của tỉnh và của cả nước trong từng thời kỳ, tiến tới giành thắng lợi hoàn toàn trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

  • 50 năm - ký ức còn đó, lý tưởng chưa từng phai
  • Mang tình yêu thương đến với người già neo đơn
  • Anh Kim Chnae Thi rất cần sự giúp đỡ từ cộng đồng
  • Đồng bào Khmer Cầu Kè ấm áp Tết cổ truyền Chôl Chnam Thmây
Tin Nổi Bật

Lời chia tay!

Trao quyết định về sắp xếp, sáp nhập, hợp nhất đơn vị hành chính xã, phường

TRÀ VINH - Hào khí lịch sử, khát vọng vươn xa

Thành phố Trà Vinh - những hình ảnh từ góc nhìn trên cao

Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Vĩnh Long mới gồm 83 đồng chí

Đồng chí Ngô Chí Cường giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Long

Long trọng Lễ công bố Nghị quyết, Quyết định về sáp nhập tỉnh Vĩnh Long

Trực tiếp lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội về sáp nhập tỉnh, thành phố

  • Thời sự
  • Chính trị
  • Kinh tế
  • Xã hội
  • Văn hóa - Thể thao
  • An ninh - Quốc phòng
  • Pháp luật - Bạn đọc
  • Quốc tế
  • Thông Tin - Dịch Vụ - Việc Làm
  • Cơ quan chủ quản: TỈNH ỦY TRÀ VINH
  • Tổng Biên tập: TRẦN VĂN PHƯƠNG,
  • Phó Tổng biên tập: SƠN HÙNG
  • Tòa soạn: Số 17 Lê Lợi, Phường 1, thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh.
  • Điện thoại: 02943.852549;  Fax: 02943.852638
  • Email: phongbandocbtv@gmail.com
  • © 2020 Bản quyền thuộc về Báo Trà Vinh
  • Liên hệ quảng cáo: 02943.852549;  Fax: 02943.852638
  • Giấy phép số 454/GP-BTTTT, do Bộ Thông tin và Truyền thông, cấp ngày 20/7/2021.
  • Chỉ được sao chép, phát hành lại thông tin từ website này khi có sự đồng ý bằng văn bản của Báo.